ALZHEIMER HASTALIĞI NEDİR?NE DEĞİLDİR ?

Alzheimer Hastalığı; beynin, öncelikle hafıza olmak üzere, tüm bilişsel fonksiyonlarında ilerleyici kayba neden olan ve mikroskopik olarak beyinde anormal protein depolanmasıyla karakterize bir hastalığıdır. Halk arasında “bunama” olarak bilinen “demans”; “hafıza, lisan, aritmetik, karar verme yetisi, dikkat ve diğer bilişsel fonksiyonlarda ilerleyici kayıp” demektir. Her Alzheimer hastası demanslıdır ama, her demans hastası Alzheimer hastası değildir. Çünkü, demansa neden olan onlarca başka hastalık vardır. Alzheimer Hastalığı ise, en sık görülen demans tipidir. Bu nedenle sıklıkla ve kimi zaman yanlışlıkla, Alzheimer hastalığı ile demans terimleri birbiri yerine kullanılmaktadır.

Ülkemizde tahmini Alzheimer hastası sayısının 250 bin dolayında olduğu öngörülmektedir ve yaşlı popülasyonun artmasıyla bu sayının da artması beklenmektedir. İlerleyen yaşla birlikte, Alzheimer Hastalığı’nın görülme sıklığı artar ancak, Alzheimer Hastalığı’nın, normal yaşlanmanın kaçınılmaz sonucu olmadığı bilinmelidir. Normal yaşlanma sürecinde beyinde yapısal bir takım değişiklikler olur ama, bilişsel/zihinsel yetilerde belirgin bir kayıp söz konusu değildir. Alzheimer Hastalığı’nda ise, belirgin şekilde “yeni bilgileri öğrenme güçlüğü”vardır. Alzheimer Hastalığı bir ruh hastalığı değildir ama, hastalığın seyri süresince psikiyatrik bulgular eklenir bu nedenle bir psikiyatri hastası ile benzerlikleri olabilir.

Alzheimer Hastalığı’nda şu bozukluklar görülür;

1. Hafıza sorunları
2. Düşünme ve nedenselleştirme zorluğu
3. Karar vermede güçlük,
4. Kelime bulma güçlüğü,
5. Aritmetik işlemlerde güçlük,
6. Kişilik ve davranış değişiklikleri,
7. Kaybolmalar,
8. Eskiden kolaylıkla yapabildiği işlevleri yapma güçlüğü

Alzheimer Hastalığı süreci, belirli evrelerden geçer:

1. Erken dönemde, hafif ve genellikle ihmal edilen belirtiler vardır. Unutkanlık, yorgunluk, kelimeleri hatırlayamama, yeni şeyleri öğrenememe, sosyal davranış ve karar verme bozukluğu olur.
2. Orta dönemde, günlük yasam aktivitelerinin sürmesini engelleyen belirgin düzeyde belirti ve problemler ortaya çıkar.
   Kaybolmalar, motor yetilerde bozulma, huzursuzluk, agresyon, sosyal ilişkilerde bozulma ve paranoya vardır.
3. İleri dönemde hasta bakım verenlere tam bağımlı hale gelir, fiziksel bozukluklar da eklenir.

Mesane ve bağırsak kontrolünde bozulma, konuşma ya da basit emirlere uymada bozukluk, hayal görme, emosyonel bozukluk, farkındalık halinin kaybı ve sürekli dolanıp durmalar vardır.

Alzheimer Hastalığı öldürücü değildir, ama eklenen durumlar nedeniyle yaşam süresi etkilenebilir.

Alzheimer Hastalığı’na Nasıl Tanı Konulur?

Alzheimer Hastalığı tanısını tek başına koyduracak bir test yoktur. Demansın varlığı kanıtlandıktan sonra, demansa neden olabilecek diğer tüm durumların olmadığının gösterilmesi gerekir. Bu nedenle; Alzheimer Hastalığı tanısı için nörolojik muayene, kan testleri, zihinsel testler, beyin görüntülemesi yapılmalıdır. Bazı durumlarda ise; EEG, SPECT, lomber ponksiyon ve psikiyatri konsültasyonu gerekebilir.

Alzheimer Hastalığı bulaşıcı değildir ama, bazı durumlarda bulaşıcı hastalıkların da araştırılması gerekir

Alzheimer Hastalığı’nın kesin nedeni henüz bilinmemektedir. Ancak riski artıran bazı durumlar vardır;
60 yaş üzerinde risk artar.80-90 yaşından sonra risk sabit kalır
Kadınlarda daha sık görülür, hastalık süresi daha uzundur
Eğitim düzeyi arttıkça hastalığın ortaya çıkışı gecikir
Bazı genetik özellikler, Alzheimer Hastalığı’nın ortaya çıkışını kolaylaştırır
Diğer risk faktörleri: Kafa travması, tiroid hastalıkları, depresyon, sigara ve  alkol kullanımı, Kalp hastalığı, vitamin B12 eksikliği, ilaç ve madde bağımlılığı, viral enfeksiyonlar, toksinler ve otoimmün hastalıklardır. Alzheimer Hastalığı’nın kesin tedavisi henüz mümkün değildir. Ancak süreci yavaşlatmak ve bazı semptomların şiddetini azaltmak mümkündür. Bu nedenle erken ve doğru tanı çok önemlidir.

Alzheimer Hastalığı’nın tedavisinde şu ilaçlar kullanılır;
1-Kolinesteraz İnhibitörleri

1.    Donepezil HCl
2.    Rivastigmine tartarat
3.    Galantamine

2-NMDA reseptör agonisti

1.     Memantine

3-Gingko biloba, Piracetam, Bazı vitaminler
4-Antidepresanlar, Antipsikotikler.

Alzheimer Hastalığı yalnız hastayı değil, yakın çevreyi de etkilemektedir.

Bir Alzheimer hastası, ortalama 8 yıl bakım gerektirmektedir. Hasta ve yakınlarının çoğu evde bakımı tercih etmektedirler. Bu bakımı verebilmek için hasta yakınlarının çoğu, çalışma saatlerini azaltıyor ya da bakım vermek için işinden ayrılmaktadırlar. Ayrıca bakım verenlerin yarısında tedavi gerektiren depresyon görülebilir ve depresyon, hastanın bakımevine verilmesiyle de azalmaz, ancak hastanın kaybından 3 ay ile 1 yıl sonra  azalmaya başladığı bildirilmiştir.

Sonuç olarak aşağıdaki konuları hatırlamakta yarar bulunmaktadır:

1. Her unutkanlığı olan ve her demans hastası, Alzheimer hastası demek değildir, unutkanlığın birçok farklı nedeni olabilir.
2. Alzheimer Hastalığı, yaşlanmanın kaçınılmaz sonucu değildir, normal yaşlanma da vardır.
3. Alzheimer Hastalığı’nın kesin nedeni henüz bilinmemektedir, ama bazı risk faktörleri bu hastalığın ortaya çıkışını kolaylaştırır.
4. Alzheimer Hastalığı bulaşıcı değildir ama, tanı aşamasında bazı bulaşıcı hastalıkların da araştırılmasını gerektiren durumlar olabilir.
5. Alzheimer Hastalığı bir “ruh hastalığı” değildir, ama hastalık süreci içinde “ruh hastalığı”nın bazı belirtileri de eklenebilir.
6. Alzheimer Hastalığı öldürücü değildir, ama hastalık ilerleyip bakım gereksinimi arttıkça eklenen bazı hastalıklar yaşam süresini kısaltabilir.
7. Alzheimer Hastalığı tanısını tek başına koyduracak bir test yoktur, diğer demans nedenlerinin olup olmadığının kesinleşmesi için çok sayıda tetkik yapmak gerekebilir.
8. Alzheimer Hastalığı’nın kesin tedavisi  henüz mümkün olmamakla birlikte, erken ve doğru tanı önemlidir.
9. Bir Alzheimer hastası ile birlikte yaşamak kolay olmasa da, yeterli bilgilenme ve paylaşım ile bu sürecin başarıyla üstesinden gelmek mümkündür ve birlikte geçirilen her anın değerli olduğu unutulmamalıdır.

Yazar : Doç. Dr. Ufuk ERGÜN

Kaynaklar :

1. Baddeley AD, Kopelman MD, Wilson BA. The handbook of memory disorders Second edition, 2002.
2. Bradley GW., Daroff RB, Fenichel GM, Jankovic J. Neurology in clinical Practice,  4th edition. 2004.
3. Burns A, Lliffe S.Dementia. BMJ 2009;338:b75.
4. Emre M. Classification and diagnosis of dementia: a mechanism-based approach Eur J Neurol ;2009, 16: 168–173
5. Selekler K. Alzheimer hastalığının öncesi:hafif kognitif bozukluk. Hacettepe Tıp Dergisi 2004; 35:199-206
6. http://www.turkgeriatri.org/halksagligi?id=5